Kinɗe, Mago Pulaar heppanaango ene sooynaa he nder Tele Fulɓe!

He nder wootere jeewte Radio Tele Fulɓe wiyeteende Hiirde Koorka, nde ɗowatnoo ɗum Besel Baas, Abdulay Ali Malal Jallo hooreejo Radio Tele Fulɓe ene jeyanoo he jaɓɓanooɓe heen. Caggal nde o siftini garaangal he tele ɗee Hadiyya Talla baɗaaɗo hooreejo taskaram e Khalil Kamara baaɗaaɗo mawɗo jaayndiyankooɓe (rédacteur en chef), o hollii kadi kuccam tele ɗee e yiɗde mum addude kesam-hesamaagu e mbayliigu he nder taskaramji maɓɓe. Ene jeyaa heen waɗtude yuɓɓinde magooji Pulaar tawa ɓe liggondirta heen ko e magayankooɓe ŋanaa en kadi dowluɓe anndaaɓe.  He meeɗnel daɓɓel, ɓe kollirii heen seeɗe nate mago ngo ɓe ngonnoo he yuɓɓinɗe, ngo  ene tawee he mum magajiyankooɓe Soleil Levant ko wayno Saa-Neeх e Cheikh Njaay,  ene kaala Pulaar.

Ɗuum woniino bettere mawnde he yimɓe heewɓe nde tawnoo ɓeen ko yimɓe anndaaɓe sanne he nder magooji Jolfuɓe he, kono hay gooto meeɗani nande e ɓe kaala Pulaar. Kadi so won annduɓe eɓe njogii iwdi Fulɓe he nder leydi hee ne heewaani. Ko goonga noon magiyankooɓe Fulɓe ɓooyii jillude he nder magooji Wolof, gila he Umar Bah (Baay Pol), Daawuda Gise, Nene Jeynaba Jallo en, haa yettii Yero Soh, Bebe Aysaa e woɗɓe heewɓe. Kono noon mbeñdi ndii, magiyankooɓe Wolof jillude he mago Pulaar ko ngol woni bulet.

Huunde teskinnde he Mago Pulaar he ɗii duuɓi jawtuɗi ko hirjeende toownde wonndude  e hollirde ɓeydaare fanniyaagal e karallaagal. So tawaama ɗo alla leñol toowata ko maa ngol hoonoo e pinal, ganndal e faggudu, kadi ngol tama caaktirɗe kabaruuji tawa he ngol waawi ɓayyinde geɗe maggol e siŋkude pinal maggol, ndeen eɗen mbaawi wiyde darnde magiyankooɓe Pulaar wonaa ko famɗi hannde e ƴellitaare pinal e ɗemngal Pulaar. Gila ɗo wonno tan kiram e jinngol ngam salaade hoto leñol ngol daɗeede walla ɗemngal ngal saayde, haa wontii hannde meccal e fanniyaagal dowrowal baawngal wuurnude joom mum en, hayso tawii noon waɗtaani tawo alɗinde. Ngamri noon so welii tan heewat jummbooɓe. Ko ɗuum fuɗɗii yiyeede hannde he mago Pulaar.

He nder hitaande yawtunde ndee ko Canal Plus udditi kanaal gootal magooji Pulaar ngal ɓe inniri Pulaagu, tawi woni ummannde mum ko hollirde magooji he ɗemngal Pulaar baɗaaɗi he kala leydi ɗo Pulaar haalatee. He ngoon eɓɓo ɓe liggondiri heen ko Maas Nduur jeyɗo galle kebloowo magooji ene wiyee Marodi Tv, keertorinooɗo magooji he ɗemngal Jolfe (Wolof). Ɗiɗi fof Canal + e Marodi naatni ɗum en he mago Pulaar ko wonnde waɗtii waɗde tonaari (benefiis) e ngartam.

Jooni ne ko Radio Tele Fulɓe ummini feere waɗde mago-doge (serie) tawi ɓe ngollondirta heen ko magiyankooɓe Jolfuɓe walla hayso ko Fulɓe to bannge iwdi ne, ɓe ngonaa nanooɓe Pulaar no moƴƴi, kadi ko anndaaɓe no feewi he nder magooji Wolof, ko wayno Cheikh Njaay, Sayku Umar Al-Fuutiyyu Kebe Gey lollirɗo Saa-Neeх, e Abdul Asiis Ñaan en. Ndeke noon ene waawi wiyeede mago Pulaar waɗii taaɓal mawngal kadi paayodinngal. Sabu so tawii ko enen teŋkoyatnoo hanki haa en mbaɗtii teŋkeede ko yettere Allah.

Leñol so Daasortaa tan Daasorte

Magiyankooɓe Fulɓe heewɓe noon ene njogii kiram walla feloore wiyde hanki nde saɗti, tiiɗi ndee, ko kanum en mbaɗatnoo heen yana ummoo, kono hannde wontii lekki fiindii wommbee nana teettee he juuɗe mum en. Ɓe pelnaaki noon so goonga, nde tawnoo hay gooto yiɗaa jabbude, rema, huurno goɗɗo ara soña. Kono kadi hay gooto yiɗaa rottude lahal mum yimɓe fof nduŋtoo ngoppida ɗum heen. Waɗde mbaawɗen wiyde ko magiyankooɓe Fulɓe sippiranooɓe he ɗum-ɗoo haa yetti ɗoo ɓee ene poti yooɗeede koye mum en. Sabu lekki kiɓe lornoo ki waɗii ɓesnooje.

So tawii ngoƴa men wonno ko ɓesnguuji men nana njantoya e woɗɓe haa ene caayora he nder mum en, etee ne so ɗuum ene jokki nattaani ko leñol ngol fof jogri maayde, majjude e momtaade, so en mbaɗtii faggitaade ɓeen ene ngarta he nder men mbiyatmi ko sippirantenooɓe he tabitgol leñol ngol e ƴellitaare ɗemngal Pulaar ɓe puɗɗima dañde poolgu. Kadi leñol nde yaajata ko maa udditanoo mo woni kala, waawa jaɓɓaade kala garɗo, teeŋti noon e garduɗo e karallaagal mum baawɗo woodde ko ɓeydanai ngol.

Ko ɗuum waɗi eɗen njooɗni jabbal Tele Fulɓe he oon ɗoon fannu. Sabu magiyankooɓe Soleil Levant ɓe ɓe liggondiri he nder ngal ɗoo gollal ɓe ko jooma en karallaagal e humpito sabu mum en ɓooyde he waɗde mago kadi waɗɓe heen golle teskinɗe.

Loowdi ngoo mago

He meeɗnel seeɗa ngel ɓe puɗɗii hollirde yanti e ko ɓe keɓi jaŋtaade he kuccondiral maɓɓe e jaayndiyankooɓe ene anndina en loowdi mago ngoo koko fayti e dewgal pasiraagal. Kinɗe, hono no tiitoonde mago holliri ɗum nii, yiɗi finndinde ko ko yowitii he aadaaji Fulɓe, teeŋti noon he Fuutankooɓe ko wiyetee pasiraagal. Kinɗe ko njuɓɓudi ngaadanteeri renndooji keewɗi he nder Afrik, ɗo yimɓe ene teddira walla toowira sabu meccal mum en. He nder renndooji Fulɓe teeŋti he Fuutankooɓe e Ɓunndunkooɓe ɗo kinɗe ɓuri yaajde  ene heddii wonde paddal ngal ene haɗa yimɓe yiɗondirɓe waawde resondirde. Haysinno ɗuum ene ustii no feewi he renndooji hoddiiɓe Fulɓe ko wayno Jolfuɓe e Seeraraaɓe ne, ene heddi ŋottileede he nder renndooji Fuutankooɓe e Ɓunndunkooɓe teeŋti e Fulɓe e Soninkooɓe.

Toɓɓere ndee wonaa hesere he nder magooji Senegaalnaɓɓe he kuuɓal , Fulɓe e Jolfuɓe haa ɓuri teeŋtude, sabu en njiyno dewgal pasiraagal walla Fanta dogoowo hannde he Marodi Pulaar, kadi ko ɓooyaani koo to bannge Jolfuɓe ɓee mago wiyeteengo Bete Beten goo ko he ɗuum haalata. So goonga kinɗe ko huunde joginoonde maana he nder njuɓɓudi renndooji Afrik he kuuɓal teeŋti e Haal-Pulaar en. Ene holliratnoo ngaluuji pinal e karallaagal leñɗi men, nde tawnoo hinnde heen fof won ko heerorinoo kadi ene jogiinoo darnde faayodinnde he nder nguurndam kam e njuɓɓudi leñɗi ɗii. Kono aduna yahata ko ene wayloo, te ko ɓuri heewde e sabaabuuji ɗi ɗeen kinɗe mahinoo he mum en nattii woodde. Wadde leñol fotaani wiyde ene naŋtoo he adaaji ɗi ɓasondiraani he ngonka mum jaatiyeejam. Huunde ɓuraani haantoriɗde he yimɓe ɗiɗo yiɗondirɓe wiyeede mbaawa resondirde sabu tan seertude kinɗe, ɗe joom mum en he koye mum en nii nattii yiytaade he nder ɗiin yuɓɓooji.

Toɓɓe goɗɗe ɗe mago ngoo joofotoo ko ko fayti he ndonu, ɗuum ne ko toɓɓere heewnde ko addata jiiɓru he ɓesnguuji hannde he renndo men. Ko hono noon kadi hoolaare. Hanki nde aduna moƴƴi ndee neɗɗo ene hooloo sehil mum resnda-ɗum ngalu mum, hay ɓesngu mum, so ene ɗannoo walla so sellaani ene faayani hoore mum. Teeŋti noon so wonii oon tigi ko ɓesngu tokoosu ɓe cuwaa hellifeede jogii. Hoolaare e desndal ko huunde mawnde wonnoo he nder pinal Fulɓe nde tawnoo hay diine Islaam ene tiiɗni hoolaare e desndal. Kono jamaanu hannde o jikkuuji ene mabaylii ko mo kooliɗaa jamfoto ma.

Magooɓe ɓee ene podani en yiyde yooɗi, kono kadi miijooji e jiyanɗe kelɗuɗe tawa ko pinndinooje,  baajatooɗe tawa kadi ene yahdi e ko feernata ɓerɗe.

One comment

Leave a reply to kebba bah Cancel reply

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.